Mam program PARETO, LIBRO, LUCRA od 5. lat – I CO DALEJ? Udostępniam kalkulator w Excelu!

Właśnie minęło 5 lat od podpisania przez wielu z nas umów ubezpieczenia na życie i dożycie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym (UFK), czyli PARETO-podobnych programów regularnego oszczędzania. Produkty te – na pierwszy rzut oka – były bardzo atrakcyjne, ponieważ oferowane z gwarancją kapitału i możliwością ulokowania dodatkowej kwoty na krótkoterminową lokatę z wysokim oprocentowaniem. Do produktu dawano nawet prezenty (elektroniczne gadżety – telewizory, konsole gier, kamery itp.). O programach regularnego oszczędzania (tj. Pareto, Libro, Lucra, db Inwestuj w Przyszłość – Stabilny Wzrost, Kareta, Strategia 80/20 itd.) było głośno zarówno w mediach jak i na forach internetowych ze względu na sposób sprzedawania tych produktów. Niezadowoleni klienci narzekali przede wszystkim na to, że nie byli informowani czym tak naprawdę jest taki produkt, jak wysokie są opłaty likwidacyjne w początkowym okresie oraz jakie obowiązki czekają na klientów przez kolejne 10/15 lat. Osoby bardziej zdeterminowane – aby odzyskać zainwestowane pieniądze – szukały pomocy w kancelariach prawniczych i w sądach. Niniejszy artykuł skierowany jest do wszystkich tych, którzy w dalszym ciągu wpłacają miesięcznie składkę bieżąca, a chcieliby dowiedzieć się co czeka ich za x lat, kiedy umowa dobiegnie końca. Wytłumaczę dlaczego wartość jednostki uczestnictwa funduszu dramatycznie spada w kilka dni po subskrypcji. Dodatkowo udostępnię narzędzie w Excelu, które pozwoli każdemu z Was samodzielnie ocenić zyskowność inwestycji, a być może pomoże w podjęciu decyzji, czy kontynuowanie wybranego programu regulanego oszczędzania ma jakiś sens…

Czym są 10/15-letnie paretopodobne programy regularnego oszczędzania?

Inwestycja ta jest długoterminowym programem z miesięczną składką i gwarancją kapitału. Mechanizm działania jest w miarę prosty – klient wpłaca na początku jednorazową składkę („składka pierwsza”, „składka inicjująca”), stanowiącą 20% wielkości inwestycji. Następnie przez kolejne 10/15 lat wpłacamy regularnie składki miesięczne („składka bieżąca”), stanowiącą pozostałą część inwestycji. Atrakcyjność oferowanego produktu polega między innymi na tym, że od początku kwota zainwestowana, która „pracuje” na ostateczny wynik, jest pięciokrotnie większa od wpłaconej przez klienta składki pierwszej. Ewentualne zyski już od pierwszego dnia liczone są od składki zainwestowanej, a nie składki pierwszej, dzięki czemu klient mógł liczyć na sporo większe zyski niż w przypadku tradycyjnego lokowania środków pieniężnych. Następnie, klient zobligowany jest do płacenia miesięcznie składki bieżącej, tak aby przez okres 10/15 lat wpłacić pozostałą część inwestycji. Oczywiście klient wpłaci przez cały okres kwotę większą niż kwota początkowo zainwestowana. Różnica ta jest opłatą administracyjną (opłatą za zarządzanie) ponoszoną przez klienta. Obrazowo przedstawione jest to na poniższym wykresie.

A co z gwarancją kapitału?

Zgodnie z warunkami umowy, istnieje kwota gwarantowana w wysokości składki zainwestowanej, tj. pięciokrotności składki pierwszej. Niezalażnie zatem od ostatecznego wyniku inwestycji, klient otrzyma co najmniej kwotę równą wielkości składki zainwestowanej. Troszkę to zagmatwane, więc przeanalizujmy to na przykładach liczbowych:

PRZYKŁAD 1. W przypadku umowy Lucro na 10 lat ze składką pierwszą w wysokości 4.500 PLN, kwota gwarantowana wynosi 5 x 4.500 PLN = 22.500 PLN. Oprócz składki pierwszej klient zobligowany jest dodatkowo do miesięcznych wpłat w wysokości 186 PLN. Klient wpłaci w związku z powyższym łączną kwotę w wysokości 4.500 + 186 x 10 (lat) x 12 (miesięcy) = 26.820 PLN. Gwarantowana kwota w wysokości 22.500 stanowi zatem zaledwie 84% kwoty faktycznie zainwestowanej w produkt.

PRZYKŁAD 2. Klient podpisał umowę Pareto na 15 lat ze składką pierwszą w wysokości 20.250 PLN i składką bieżącą w wysokości 558 PLN. Kwota gwarantowana po okresie 15 lat wynosi 5 x 20.250 PLN = 101.250 PLN. Natomiast klient przez okres 15 lat wpłaci 180 składek bieżących w wysokości 558 PLN. Łącznie wpłaci zatem 20.250 + 558 x 15 (lat) x 12 (miesięcy) = 120.690 PLN. Gwarantowana kwota 101.250 PLN stanowi ponownie 84% kwoty faktycznie zainwestowanej w produkt.

Różnica pomiędzy kwotą wpłaconą a kwotą gwarantowaną to oczywiście poniesione opłaty administracyjne (tzw. opłaty za zarządzanie). Kwota gwarantowana nie stanowi zatem 100% kwoty zainwestowanej w produkt, stanowi jednakże znaczną jej część. Warto wspomnieć, iż w przypadku inwestowania np. na Giełdzie Papierów Wartościowych nie ma kwoty gwarantowanej w ogóle i można stracić nawet do 100% zainwestowanych środków pieniężnych. W każdym razie określenie, iż programy paretopodobne sa programami regularnego oszczędzania z gwarancją kapitału może być odczytane mylnie (i na pewno przez wiele osób tak zostało odczytane).

W co faktycznie inwestujemy?

Za składkę pierwszą kupowana jest opcja na indeks o nominale składki zainwestowanej. Opcja jest instrumentem finansowym, gdzie kupujący ma prawo do otrzymania, a sprzedający ma obowiązek do wypłaty świadczenia pieniężnego wynikającego z realizacji opcji. Opcja na indeks kupowana jest na początku inwestycji na cały okres inwestycji tj. na 10/15 lat. Jeżeli indeks wzrośnie w ciągu tego okresu wówczas kupujący opcje – czyli my – zarobimy na tym. Jeżeli natomiast indeks spadnie w tym okresie wówczas opcja wygaśnie, a my jako kupujący nie zarobimy nic na tej inwestycji. W zależności od konkretnego programu regularnego oszczędzania posiadamy opcję na inny indeks. Istotne jest zatem wiedzieć na jaki dokładnie indeks mamy zakupioną opcję. Pomoże to ocenić jak na przestrzeni kolejnych lat wygląda nasza inwestycja. Nasz wynik zależeć będzie bowiem od wartości indeksu – instrumentu bazowego – na którym oparty jest nasz program regularnego oszczędzania. Poniżej podaję kilka przykładowych programów regularnego oszczędzania z informacją na jakim indeksie są oparte (w nawiasach podaję również kod Bloomberg, gdzie na stronie BLOOMBERG można podejrzeć zmiany wartości danego indeksu):

PARETO: BNP Paribas New Frontier 8 Europe Excess Return PLN (BNPINF8E:IND)
LIBRO: BNP Paribas Libra Emerging Markets PLN ER (BNPIFLEP:IND)
LUCRA: BNP Paribas Millenium Master Series 8 PLN ER (BNPIM8PE:IND)
db Inwestuj w Przyszłość – Stabilny Wzrost: koszyk 3 indeksów Nomura: GoPoland, GoBrazil, GoChina (NMEDGOPL:IND , NMEDGOCH:IND, NMEDGOBR:IND)
STRATEGIA 80/20: BNP Paribas Emerging Plus PLN Hedged ER (BNPIEPPE:IND)

Od czego zależy wartość indeksu w programach opartych na regule pareto?

Wartość indeksu zależy od doboru aktywów, w które zarządzający inwestują. Dobór odpowiednich klas aktywów (akcje, obligacje, surowce, nieruchomości) uwarunkowany jest natomiast wynikami jakie te aktywa uzyskiwały w poprzednich okresach. Zgodnie z teorią amerykańskiego noblisty – Harry’ego Markowitza – w kolejnym okresie kupowane są te aktywa, które przyniosły największy zysk, a sprzedawane te, które notowały wynik najgorszy. Ograniczeniem jest procentowy udział danej klasy aktywów w całości inwestycji, a dodatkowo wykluczane są aktywa najbardziej skorelowane ze sobą (tj. których stopy zwrotu są bardzo podobne bądź identyczne). Tak skonstruowana strategia pozwala wierzyć, iż wartość syntetycznego indeksu będzie rosnąć w kolejnych latach, a zakupiona opcja na ten indeks przyniesie spory zysk. W przypadku gdy wartość indeksu na koniec inwestycji byłaby niższa niż na początku, opcja na indeks wygasa, a naszym kosztem jest wówczas opłata jaką ponieśliśmy na zakup tejże opcji na początku inwestycji.

Aby zatem zagwarantować gwarancję kapitału (pomniejszoną oczywiście o opłaty administracyjne), konieczna jest druga część inwestycji, która pozwalałaby wypłacić gwarantowaną kwotę klientowi. Tą drugą część inwestycji są miesięczne składki bieżące wpłacane przez klienta przez okres 10/15 lat. Te składki pomniejszone o opłatę administracyjną są inwestowane w bardzo bezpieczne instrumenty (np. obligacje Skarbu Państwa) i czekają na nas do dnia zakończenia umowy. Zauważmy, że klient z przykładu 1 odłoży ze składek miesięcznych przez 10 lat kwotę 22.320 PLN, a gwarantowana kwota jest tylko nieznacznie wyższa i wynosi 22.500 PLN. Analogicznie, klient z przykładu 2. przez okres 15 lat odłoży ze składek bieżących kwotę 100.440 PLN, a gwarantowana kwota wynosi 101.250 PLN. W obu przypadkach zatem to my sami – wpłacając przez 10/15 lat składki miesięczne – gwarantujemy, iż na koniec inwestycji będziemy mieli minimum tyle, ile sami wpłaciliśmy.

Strategia inwestycyjna

Podsumowując strategię inwestycyjną w programach paretopodobnych, wygląda to następująco: za składkę pierwszą kupowana jest opcja na dany (z góry określony) syntetyczny indeks o nominale pięciokrotnie większym. Kosztem zakupu takiej opcji jest właśnie składka pierwsza (inicjująca). Jeżeli wartość indeksu wzrośnie, wówczas opcja na indeks zarobi, a my będziemy mieli tę kwotę wypłaconą. Jeżeli wartość indeksu spadnie, wówczas opcja nie przyniesie zysku, ale my nie ponosimy dodatkowych kosztów (oprócz kosztu poniesionego przy zakupie tejże opcji). Jest to zatem rodzaj zakładu, gdzie jedynym naszym kosztem jest początkowo wpłacona składka. Indeks wzrośnie – wygrywamy, indeks spadnie – przegrywamy. Aby zagwarantować natomiast gwarancję kapitału, musimy wpłacać przez kolejne 10/15 lat miesięczną składkę bieżącą, która po tym okresie da łącznie kwotę gwarantowaną. Ot i cała filozofia.

Przyjęta strategia inwestycyjna pozwala dodatkowo zrozumieć dlaczego na początku okresu (pierwsze kilka lat) opłaty likwidacyjne wynoszą 100%. W przypadku zerwania umowy w początkowym okresie klient nie dostanie bowiem ani grosza. Zauważmy, że za składkę pierwszą kupowana jest opcja na indeks (zakup takiej opcji jest tylko i wyłącznie kosztem dla kupującego) i próba wycofania się z inwestycji przed czasem skutkuje tym, że fundusz nie ma z czego (bądź nie chce) zwrócić zainwestowanych przez nas środków pieniężnych. Pamiętajmy, że kwota gwarantowana jest odkładana z miesięcznych składek bieżących, których w pierwszych kilku latach nie ma zbyt wiele. Przykładowo po dwóch latach w programie Lucro – ze składką bieżącą w wysokości 186 PLN – wpłacone zostanie przez nas 4.464 PLN i po odjęciu opłat administracyjnych trudno oczekiwać i liczyć na zwrot chociażby części tej kwoty. Oczywiście fundusz zarabia na tym, zatrzymując całą kwotę, ale więcej zarobi, gdy klient dotrwa w programie do końca. Opłata administracyjna pobierana jest bowiem od każdej wpłaconej składki bieżącej. Wysokość opłat likwidacyjnych w początkowym okresie, ma w pewien sposób zagwarantować, że klient nie wycofa się przedwcześnie z długoterminowej inwestycji – zarządzający inwestycją nie mają w tym bowiem interesu.

Jaka jest wartość rachunku klienta i czy istotna jest wartość jednostki uczestnictwa funduszu?

Warto również opisać w jaki sposób liczona jest wartość rachunku klienta na dowolny dzień. Otóż inwestycję stanowi zakupiona opcja na indeks. Wycena takiej opcji już kolejnego dnia po zakupie jest znacznie poniżej ceny jaką za tę opcję zapłacono, a wynika to ze spreadu bankowego. Gdybyśmy bowiem chcieli odsprzedać taką opcję już kolejnego dnia, to bank zakwotuje nam znacznie gorszą cenę, ponieważ uwzględniony zostanie w nim zysk banku. Aby móc zatem określić wartość rachunku klienta na dowolny dzień stworzono zatem wirtualną jednostkę uczestnictwa funduszu. Aby wyliczyć wartość jednostki, wszystkie aktywa netto Ubezpieczeniowego Funduszu Kapitałowego dzielone są przez liczbę wszystkich Jednostek Uczestnictwa Funduszu. Wstępnie przyjęto dodatkowo w tych programach (choć z pewnością nie we wszystkich), że cena jednostki uczestnictwa funduszu wynosi 200 PLN i po tej cenie wyliczono ile wirtualnie jednostek nabywa klient w okresie subskrypcji za wpłaconą składkę pierwszą. Po zakupie opcji aktywa netto UFK maleją, a co się z tym wiąże maleje również wirtualna cena jednostki. Cena jednostki spada z początkowej wartości 200 PLN do nawet 40-50 PLN w ciągu kilku początkowych miesięcy i jest to wynikiem zakupu opcji na indeks oraz pobraniu opłat administracyjnych. Warto zauważyć, że kolejne jednostki nabywane wirtualnie (ze składek bieżących) nie kosztują już jednakże początkowych 200 PLN. Kupowane są przez klienta w bieżących cenach, tj. po 40-50 PLN. Dzięki temu klient za każdą składkę bieżącą kupuje więcej jednostek, niż gdyby cena jednostki wynosiła w dalszym ciągu 200 PLN.

PRZYKŁAD 3.  W programie Pareto ze składką pierwszą (inicjującą) w wysokości 20.250 PLN i ceną jednostki wynoszącą 200 PLN, klient otrzymuje 101.25 jednostkek uczestnictwa funduszu. Kolejne jednostki kupowane ze składki bieżącej wynoszącej 558 PLN nabywane są po cenie bieżącej. Gdy cena ta wynosi 50 PLN, klient otrzymuje 11.16 jednostki. Gdyby cena w dalszym ciągu wynosiła jednakże 200 PLN, klient otrzymałby jedynie 2.79 jednostki.

Ale czy w ogóle istotna jest dla nas cena jednostki uczestnictwa funduszu? To zależy! Jeżeli myślimy o tym, aby przedwcześnie zakończyć umowę i wycofać się z programu regularnego oszczędzania, to wówczas wartość jednostki uczestnictwa funduszu jest bardzo istotna. Wartość rachunku klienta jest bowiem prostym iloczynem bieżącej liczby jednostek uczestnictwa funduszu znajdujących się na rachunku klienta oraz aktualnej na dany dzień wartości jednostki uczestnictwa funduszu. Wartość rachunku następnie jest pomniejszona o wysokość opłaty likwidacyjnej (np. 100% w pierwszych 3 latach), a tak wyliczona kwota wypłacona zostaje klientowi. Fakt, że w dniu nabywania jednostek ich cena wynosiła np. 200 PLN, a po kilku dniach dramatycznie spadła nawet o połowę budzi obawy wielu z nas. Pamiętajmy jednak, że jeżeli planujemy konsekwentnie wpłacać składkę bieżącą przez cały 10/15-letni okres, wówczas wartość jednostki uczestnictwa funduszu jest kompletnie nieistotna. To, że cena jednostki spadła z poziomu 200 PLN do 40-50 PLN jest zupełnie nieważny i w żaden sposób nie wpływa na ostateczną kwotę wypłacaną klientowi w przypadku dotrwania w programie do końca. Tak jak już opisałem, to wartość indeksu na jaki została zakupiona opcja decyduje o tym, czy będziemy mieli zysk z inwestycji, czy może otrzymamy jedynie kwotę gwarantowaną zgromadzoną ze składek bieżących. Skoro zatem wyjaśniłem już od czego zależy nasz ostateczny zysk, to przyjrzyjmy się zatem jak kształtuje się obecnie wartość naszego syntetycznego indeksu, na jaki mamy zakupioną opcję.

Ile indeks zarobił w ciągu ostatnich 5. lat?

Niewiele. W ostatnich latach syntetyczne indeksy z programów Pareto, Libro, Lucra w większości niestety traciły na wartości. Skoro indeksy w okresie ostatnich 5. lat sporo nie zarobiły, to czy warto zatem kontynuować ten program, wpłacać miesięcznie składkę bieżącą i czekać kolejnych kilka/kilkanaście lat na otrzymanie kwoty gwarantowanej? Czy może warto rozważyć rezygnację z dalszych wpłat i ulokowanie zaoszczędzonych środków w inne alternatywne inwestycje? Na to pytanie każdy z nas musi odpowiedzieć sobie sam… Aby ułatwić Wam rzetelną analizę i ewentualne podjęcie decyzji przygotowałem dla Was uniwersalne narzędzie w Excelu. Czarno na białym policzymy czy lepiej jest zerwać umowę i wpłacać środki pieniężne alternatywnie (np. na lokaty bankowe), czy może lepiej jest kontynuować program do końca. Narzędzie pomaga podjąć decyzję we wszystkich paretopodobnych programach regularnego oszczędzania, a końcowe wyliczenie uwzględnia możliwe warianty podpisanych umów. Zapraszam do zapoznania sie z „instrukcją obsługi” narzędzia w Excelu i życzę udanej analizy!

PS. Jeżeli narzędzie w Excelu przypadnie Ci do gustu, to może będziesz zainteresowany kalkulatorem przygotowanym dla wszystkich tych, którzy zastanawiają się, czy warto nadpłacać kredyt hipoteczny. O tym możesz przeczytać w artykule „Czy warto nadpłacać kredyt hipoteczny?”

Serdecznie zapraszam do komentowania oraz zadawania pytań poniżej 🙂

Narzędzie w Excelu dostępne jest pod poniższym linkiem:
PARETO

INSTRUKCJA OBŁUGI

• BRAKUJĄCE DANE PRZY WYPEŁNIANIU EXCELA

Część informacji wymaganych do przeprowadzenia prawidłowej analizy, mogą nie być Tobie znane, szczególnie:

• nazwa indeksu, od którego zależy końcowy wynik Twojej inwestycji
• wartość tego indeksu w dniu nabywania jednostek za składkę pierwszą (INDEX initial)
• obecna wartość tego indeksu
• liczba posiadanych przez Ciebie jednostek uczestnictwa funduszu
• obecna wartość jednostki uczestnictwa funduszu
• wysokość opłat likwidacyjnych

Informacji tych ma obowiązek udzielić doradca, który podpisał z Tobą umowę. W razie wątpliwości zapytaj zatem Twojego doradcę o brakujące dane.

Przygotowane narzędzie w Excelu podzielone jest na cztery główne części:

• CZĘŚĆ I – INFORMACJE O UBEZPIECZENIOWYM FUNDUSZU KAPITAŁOWYM

W tej części należy podać nazwę Twojego programu regularnego oszczędzania oraz nazwę indeksu od którego zależeć będzie końcowy wynik. Dodatkowo musimy podać informacje o wysokości składki pierwszej (inicjującej), miesięcznej składce bieżącej, dacie nabycia jednostek uczestnictwa oraz długości okresu na jaki przystąpiliśmy do tego programu. Pozostałe informacje wypełnione są automatycznie, jednakże w zależności od programu mogą się nieznacznie różnić i wówczas należy je również zmienić (szczególnie wysokość składki zainwestowanej oraz wysokość kwoty gwarantowanej). Większość tych informacji powinna być dostępna w otrzymanych przez Was dokumentach od UFK (regulaminie, umowie itp.). W przypadku braku danej informacji konieczne jest skontaktowanie sie z doradcą, który sprzedał Wam produkt.

• CZĘŚĆ II – INFORMACJE O INDEKSIE, NA KTÓRYM OPARTY JEST PROGRAM REGULARNEGO OSZCZĘDZANIA

W drugiej części konieczne jest podanie jedynie trzech wartości, tj.:

1. Wartość indeksu w dniu zakupu jednostek uczesnictwa ze składki pierwszej ( INDEX initial).
2. Wartość indeksu w dniu przeprowadzenia niniejszej analizy.
3. Twoja prognoza zmiany wartości indeksu w kolejnych latach.

Pozostałe pola są wypełnione automatycznie. Ponownie, w przypadku braku danej informacji konieczne jest skontaktowanie sie z doradcą, który sprzedał Wam produkt.

• CZĘŚĆ III – CZY WARTO KONTYNUOWAĆ PROGRAM REGULARNEGO OSZCZĘDZANIA?

Aby móc ocenić czy warto kontynuować program regularnego oszczędzania, czy może lepiej jest zerwać umowę, a otrzymaną i zaoszczędzoną kwotę ulokować alternatywnie (np. w lokaty bądź obligacje), potrzebne jest dokonanie dalszych obliczeń. Konieczne jest poznanie wartości Twojego rachunku oraz kwoty ewentualnie otrzymanej w przypadku zerwania umowy. Dodatkowo konieczne jest podanie przez Ciebie oprocentowania, na jakie alternatywnie jesteś w stanie lokować środki pieniężne.

W celu poznania wartości Twojego rachunku, należy podać liczbę jednostek uczestnictwa jakie posiadasz oraz ich wartość na dzień przeprowadzenia analizy, a także podać wielkość opłaty likwidacyjnej w kolejnych latach odpowiedzialności Towarzystwa. Dzięki tak wyliczonej wartości rachunku dowiesz się, ile otrzymasz pieniędzy w przypadku natychmiastowego zerwania umowy. Następnie, należy podać oprocentowanie brutto na jakie jesteś w stanie alternatywnie lokować środki pieniężne.

• CZĘŚĆ IV – DECYZJA CO DALEJ…

Po poprawnym wypełnieniu pierwszych trzech części, w części czwartej czeka na Ciebie informacja co jest bardziej opłacalne na dzień przeprowadzenia analizy. Wyliczenie można przeprowadzać regularnie, np. raz do roku i sprawdzać, czy sytuacja się w międzyczasie nie zmieniła. Pamiętajmy, że na wynik powyższej analizy wpływa wiele czynników (liczba i wartość jednostek uczestnictwa na Twoim rachunku, wielkość opłaty likwidacyjnej, prognozowana przez Ciebie średnioroczna zmiana wartości indeksu oraz podawane przez Ciebie alternatywne oprocentowanie na jakie jesteś w stanie lokować środki pieniężne). Dwie ostatnie wartości są podawane przez Ciebie na podstawie Twoich subiektywnych oczekiwań i mogą w znaczący sposób wpłynąć na wynik ostatecznej decyzji. Wszystko zatem sprowadza sie ostatecznie do Twoich oczekiwań odnośnie przyszłości…

Mam nadzieję, że przedstawiona analiza oraz przygotowane narzędzie w Excelu pomoże wszystkim tym, którzy borykają się z paretopodobnymi programami regularnego oszczędzania.

Serdecznie zapraszam do komentowania oraz zadawania pytań poniżej 🙂